Πιο προσηνείς είμαστε στις μορφές τέχνης που μπορούμε να καταλάβουμε. Αν ο λόγος φτάσει στην ποίηση και τους μεγάλους ποιητές, η προφάνεια θα συναντήσει το άλλοθι. Και το άλλοθι το δίνουν οι ίδιοι οι ποιητές: Η ποίηση δε σημαίνει κάτι. Μιλάει μέσα σου. Ο γλυκανάλατος, ο επιδειξίας, θα ξεβραστεί από τη σάλα εκείνων που έχουν κερδίσει την υστεροφημία.
Οι μορφές τέχνης που παρουσίασαν η Γεβγκενίγια Αρμάναβα Μιεντβιέντιεβα και η Αλίνα Ιλιάζαβνα Ζαγκίταβα στο ολυμπιακό τουρνουά του καλλιτεχνικού πατινάζ στην Πιονγκτσάνγκ ήταν διαφορετικές, αλλά σπουδαίες. Στο τέλος, νίκησε εκείνη που είχε τις περισσότερες ικανότητες να υπηρετήσει τους βαθμούς του σπορ. Σε ένα απίστευτο βίντεο στο instagram, σε σελίδα για τα κορίτσια που προπονεί η Ετιέρι Γκεόργκιεβνα Τουτμπιερίτζε, συνέχεια της θρυλικής Τατιάνα Ανατόλιεβνα Ταράσαβα στους κόλπους της προπονητικής της Ρωσίας, εμφανίζεται η Ζαγκίταβνα, σε προπόνηση στην Πιονγκτσάνγκ, να κάνει πέντε τριπλά άλματα στη σειρά.
Δύο χρόνια πριν, πήγε με ένα μπουκέτο λουλούδια και τους γονείς της στην Ετιέρι, για να την ευχαριστήσει για όσα της προσέφερε και να φύγουν οικογενειακώς για το Ιζέφσκ, στα δυτικά Ουράλια, ώστε να συνεχίσουν τη ζωή τους. Η Ετιέρι τους παρακάλεσε να μείνουν για να κάνουν ακόμα μία προσπάθεια. Αλλά συνέχισε να είναι πάρα πολύ αυστηρή απέναντι στην Αλίνα. Δίπλα της, ο Σεργκέι Βίκταραβιτς Ντουντιάκαφ έγραφε σε ένα λευκό χαρτί τις παρατηρήσεις, τις οποίες έδωσε στην αθλήτρια. Η Αλίνα έπρεπε να μιλήσει στην κάμερα, για τις ανάγκες ενός ντοκιμαντέρ. Αλλά έκλαψε. Γύρισε την πλάτη της. Επέστρεψε. Έκλαψε ξανά.
Η Ζαγκίταβα είναι μία φαινομενική αθλήτρια. Στα 15 χρόνια και 281 μέρες ζωής, κατέκτησε το χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο στο σύνολο. Στο καλλιτεχνικό πατινάζ, στους Ολυμπιακούς, δίνονται μετάλλια σε πέντε κατηγορίες. Ένα στο ομαδικό, το οποίο περιλαμβάνει τα κορίτσια, τους άντρες, τα ζευγάρια και το χορό στον πάγο. Ένα στους άντρες, στο σύνολο, δηλαδή σε σύντομο και ελεύθερο πρόγραμμα, ένα στα ζευγάρια, ένα στο χορό στον πάγο και ένα στα κορίτσια, στο σύνολο, δηλαδή σε σύντομο και ελεύθερο πρόγραμμα. Τα ξημερώματα της Τετάρτης έγινε το σύντομο, στο οποίο η Γεβγκενίγια Μιεντβιέντιεβα έκανε το παγκόσμιο ρεκόρ, 81.91, για να της το πάρει αμέσως μετά η Ζαγκίταβα. Ασφαλώς ουδείς εξ ημών μπορεί να καταλάβει πόσο δύσκολο είναι ένα τριπλό τόλουπ, το 98% πιθανότατα δεν μπορεί να το διαχωρίσει από ένα τριπλό φλικ. Το μόνο διαθέσιμο προς αναγνώριση είναι το τριπλό άξελ, για το λόγο ότι είναι το μόνο άλμα στο οποίο ο πατινέρ δεν έχει γυρισμένη την πλάτη. Η Ετιέρι βρήκε ένα θησαυρό με τη Ζαγκίταβα. Πρόκειται για μία αθλήτρια που η δομή και η ηλικία τής επιτρέπουν να φυλάει όλα τα άλματά της για το δεύτερο μισό του προγράμματός της. Αν μπορεί να φανταστεί κάποιος πόσο δύσκολο είναι να κάνεις δύο άλματα και ένα συνδυασμό αλμάτων σε 1 λεπτό και 25 δευτερόλεπτα και 3 άλματα και δύο συνδυασμούς αλμάτων σε 2 λεπτά και 25 δευτερόλεπτα, θα βρεθεί στην ευχάριστη θέση να κατανοήσει για ποιο λόγο ήταν εκείνη που πήρε το χρυσό μετάλλιο. Αφήνοντας δεύτερη τη Μιεντβιέντιεβα, η οποία έγραψε καλλιτεχνική ιστορία. Το σάουντρακ της Άννα Καρένινα, του Ντάριο Μαρινέλι, αφορά σε μία ταινία του 2012, στην οποία πρωταγωνιστεί η Κίρα Νάιτλι. Η αγαπημένη Άννα Καρένινα για τους Ρώσους δεν είναι καν ρώσικη: είναι η ταινία του 1997, που πρωταγωνιστεί η Σοφί Μαρσό. Λένε ότι κανένας δεν έχει αποτυπώσει καλύτερα το κλίμα της Ρωσίας, πριν από την επαναστάση του 1997, όσο ο Άγγλος σκηνοθέτης Μπέρναρντ Ρόουζ. Τα πλάνα της Αγίας Πετρούπολης είναι τόσο υπέροχα, που αναρωτιούνται πώς δεν είχε καταφέρει να αναβιώσει κατ’ αυτόν τον τρόπο το βιβλίο του Λέοντος Τολστόι.
Η Μιεντβιέντιεβα ήταν μία λυρική Άννα Καρένινα. Το τέλος του προγράμματός της ήταν η τελευταία στιγμή του ολυμπιακού τουρνουά –και η πιο συνταρακτική. Με το τρένο να σφυρίζει, βάζει τα χέρια για να προστατευτεί. Για την καρδιά όποιου δε σπαρτάρισε, είναι δύσκολο να σκεφτείς κάτι που θα την έκανε.
Ο τρόπος βαθμολόγησης στο καλλιτεχνικό πατινάζ είναι απλός. Το τεχνικό πρόγραμμα βαθμολογείται περισσότερο από το καλλιτεχνικό. Στο τεχνικό πρόγραμμα, τα άλματα που γίνονται στο δεύτερο μισό παίρνουν συν 10% σε βαθμολογία: είναι όπως ήταν το άνευ στον ελληνικό αθλητισμό για τις νεαρές ηλικίες ή ένα ποσοστό μορίων, αναλόγως με το δείκτη δυσκολίας και σημασίας του κατορθώματος. Οι κριτές βαθμολογούν την καταπόνηση, δοκιμάστε, αν κάνετε κοιλιακούς, να κάνετε πρώτο το σετ των τελευταίων και θα διαπιστώσετε πόσο πιο εύκολα γίνονται. Πόσω μάλλον ένα τριπλό τόλουπ σε συνδυασμό με ένα τριπλό λουπ. Με την πτώση χάνεις βαθμούς, αν ακουμπήσεις το χέρι χάνεις βαθμούς, αν προσγειωθείς στα δύο πόδια χάνεις βαθμούς. Ο συνδυασμός της Ζαγκίταβα στο σύντομο πρόγραμμα ήταν τόσο γρήγορος και εμπνευσμένος, που πιθανότατα, ο τρόπος που τέθηκε σε λειτουργία το σώμα της είναι μοναδικός στα παγκόσμια χρονικά. Στο συνδυασμό που έκανε στη Μόσχα, στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα του Γενάρη, ήταν επίσης πάρα πολύ γρήγορη, μόνο που στο μεσοδιάστημα των αλμάτων πάτησε και δεύτερο πόδι στον πάγο. Έχασε βαθμούς. Τώρα δεν το έκανε, οπότε εγένετο παγκόσμιο ρεκόρ. Η Μιεντβιέντιεβα έκανε τα άλματά της στο πρώτο μέρος του προγράμματος και άφησε το άξελ για το δεύτερο. Τυπικός τρόπος. Η διαφορά της έγκειτο στο πώς μετέφραζε το μουσικό σκορ μέσα από την κίνηση και το βλέμμα της. Έφηβη που η περίφημη κρίση αφήνει τα σημάδια της, έμπλεη συναισθημάτων, με πρόσωπο με έντονα χαρακτηριστικά, η Μιεντβιέντιεβα θρηνεί την αγάπη που ίσως μόλις έχει χάσει και προφητεύει όλες τις χαμένες μάχες που πρόκειται να γίνουν. Η Ζαγκίταβα, δεν ξέρω αν έχει τη δυνατότητα να συσπάσει το τέλειο κοριτσίστικο πρόσωπό της, πάντως ένα τσιγάρο χρονοδρόμου απέχει από τότε που ήταν παιδί. Το κορμί της ρωτάει συνεχώς και ψάχνει για απαντήσεις. Ανέρχεται στους ουρανούς. Ζει την πάλη της αποστασιοποίησης της παιδικότητας από την εφηβεία και όλο αυτό δημιουργεί μία μεγάλη απορία. Όλο το «είναι» της Γεβγκενίγια ζει το δράμα, από την άλλη μεριά. Ξέρει ότι αποχωρίζεται τη μονιμότητα της ευτυχίας. Η ζωή είναι ωραία και χάλια.
Και αυτό είναι κάτι που μπορούμε να καταλάβουμε. Μέσα και διαδικτυακοί «κριτές» βγήκαν μιλώντας για κλοπή. Η «USA Today» έγραψε ότι «η λάθος Ρωσίδα πήρε το χρυσό μετάλλιο». Αν κάποιος θέλει να δει τι σημαίνει κλοπή, πρέπει να δει πώς έχασε η Γιούνα Κιμ το χρυσό μετάλλιο στο Σότσι, από την Αντιελίνα Ντμίτριεβα Σότνικαβα. Αυτό είναι κλοπή. Στην προκειμένη, ανάμεσα στις δύο καταπληκτικές αθλήτριες της Ετιέρι, η απόφαση ήταν ακριβοδίκαιη, τόσο που δεν πηγαίνει άλλο. Νίκησε εκείνη που έκανε τα άλματά της στο πιο δύσκολο σημείο επειδή μπορούσε: είναι η μοναδική στον κόσμο που μπορεί να το κάνει σε αυτό το χρονικό διάστημα και τόσο καλά. Νίκησε η πιο ανθεκτική αθλήτρια, εκείνη που είχε τις ικανότητες να εκμεταλλευθεί το σύστημα βαθμολόγησης, το οποίο, αν με ρωτάτε, είναι εξαιρετικό στη δομή του και έχει μπολιαστεί από αμφίβολες αποφάσεις κριτών. Όπως στην περίπτωση της Άννα Καρένινα, ο Τολστόι κέρδισε να είναι ένας από τους μισή ντουζίνα πιο σημαντικούς συγγραφείς στον κόσμο μετά τον Μεσαίωνα, αλλά δεν έχει υποπέσει στην αντίληψή μου κάποιο βραβείο που να έχει κερδίσει.
Αυτό είναι το δεύτερο διαδοχικό χρυσό μετάλλιο που κατακτά στο απλό Γυναικών Ρωσίδα σε Ολυμπιακούς. Το συγκλονιστικό είναι ότι έπρεπε να περάσουν 106 χρόνια ώστε να τα καταφέρει η Σότνικαβα, έστω και με τον τρόπο που τα κατάφερε. Από το Λονδίνο και τους Ολυμπιακούς του 1908, όταν το καλλιτεχνικό πατινάζ μπήκε στο πρόγραμμα των θερινών Ολυμπιακών Αγώνων μέχρι τους πρώτους χειμερινούς, το 1924 στο Σαμονί της Γαλλίας, μέχρι το Σότσι, καμία Ρωσίδα δεν είχε νικήσει ποτέ. Η πρώτη από χώρα της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, που το έκανε, ήταν η φαινομενική Οκσάνα Μπαϊούλ, στο Λιλεχάμερ το 1994. Η πρώτη που ανέβηκε στο βάθρο των νικητριών, ήταν η Κίρα Βαλεντίναβα Ιβάναβνα το 1984 στο Σεράγεβο. Η πρώτη που πλησίασε περισσότερο ήταν η Ιρίνα Εντουάρνταγια Σλούτσκαγια, «ασημένια» το 2002 στο Σολτ Λέικ Σίτι, πίσω από τη Σάρα Χιουζ.
Αλλά η Ρωσία παίρνει την εκδίκησή της. Τα δύο κορίτσια της Τουτμπιερίτζε εξαφάνισαν τον ανταγωνισμό, τον κατακρεούργησαν. Η Ετιέρι πρέπει να έχει σημειώσει σε διάφορα χαρτιά στο σπίτι της την ημερομηνία που πρωτοσυνάντησε τη Γιούλιγια Βιατσεσλάβαβνα Λιπνίτσκαγια. Πρέπει να μακαρίζει την τύχη της για το πείσμα του, στα 14 του, να βρει ένα χορογράφο που να ξέρει τι να κάνει με το μουσικό σκορ από την ταινία «Η λίστα του Σίντλερ». Πρέπει να ευγνωμονεί τη διορατικότητα της Γιούλιγια, που διάλεξε να γίνει το κορίτσι με το κόκκινο παλτό στην ταινία, το μόνο κορίτσι που ο Στίβεν Σπίλμπεργκ δείχνει έγχρωμο. Πρέπει να νιώθει ευφορία όταν θυμάται τον αγώνα πρόκρισής της για τους Ολυμπιακούς του ’14, τότε που, τελείως κουρασμένη, η Λιπνίτσκαγια βρήκε, στα τελευταία δευτερόλεπτα του δικού της προγράμματος, τον τρόπο να κάνει το συνδυασμό αλμάτων που την έστειλαν στους Ολυμπιακούς και, έπειτα, να μαγέψει την οικουμένη, να γίνει το κορίτσι με το κόκκινο παλτό. Μπορεί ένα άγαρμπο άλμα να της στέρησε το μετάλλιο στο απλό Γυναικών, αλλά είχε προλάβει να το κάνει στο ομαδικό, με τους Ρώσους να πανηγυρίζουν μπροστά στους συμπατριώτες τους το χρυσό μετάλλιο. Η Ετιέρι πρέπει να κάλεσε στο τηλέφωνο τη Γιούλιγια, κοντά στα 20 πια, και να της είπε ότι «αν δεν ήσουν εσύ τότε, δε θα ήμουν εδώ εγώ».
Η Ετιέρι Τουτμπιερίτζε έπρεπε να κάτσει στις καρέκλες βαθμολόγησης για να υποδεχθεί τη βαθμολογία της Ζαγκίταβα και μετά από πέντε λεπτά έπρεπε να το ξανακάνει και να είναι παρηγορητική όταν η Μιεντβιέντιεβα έμαθε ότι θα αρκούνταν στο ασημένιο μετάλλιο. Αυτές οι στιγμές, όμως, θα στείλουν άφθονα παιδιά στο πρόγραμμά της και το επόμενο φαινόμενο δεν πρόκειται να αργήσει. Πριν βγει το 2022, μία Ρωσίδα θα γίνει η πρώτη αθλήτρια που θα κάνει ένα τετραπλό άλμα. Και θα του δώσει το ονοματεπώνυμό της, αφήνοντας το δυτικό κόσμο να σφαδάζει από την αδυναμία του να το προφέρει.
