Άλλη μία φορά έχει διαλέξει τη Λιθουανία η εθνική ομάδα μπάσκετ για αντίπαλο σε μία μεγάλη διοργάνωση. Ήταν 28 Ιουλίου 1996 και η ομάδα του Μάκη Δενδρινού, με τον Παναγιώτη Γιαννάκη να έχει ανακοινώσει ήδη το τέλος του μετά τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων της Ατλάντα, έπαιζε απέναντι στους Αυστραλούς. Με νίκη θα τερμάτιζε δεύτερη και θα έπαιζε απέναντι στην Κροατία. Με ήττα θα τερμάτιζε τρίτη και θα αντιμετώπιζε στα προημιτελικά τη Λιθουανία. Η Εθνική επέλεξε να χάσει το ματς, μόνο που ήταν πάρα πολύ άγαρμπος ο τρόπος. Η Αυστραλία τη συνέτριψε, 103-62, και οι Λιθουανοί, πολύ θυμωμένοι, την κονιορτοποίησαν στους προημιτελικούς, 99-66. Ο Αρβίντας Σαμπόνις και ο Σαρούνας Μαρτσουλιόνις, στην τελευταία κοινή εμφάνισή τους στην ομάδα με την πράσινη φανέλα και τις φουτουριστικές μπλούζες, φτιαγμένες από Motorhead, έστειλαν την Εθνική στο ντιβάνι. Η Αυστραλία, από τη μεριά της, με τους Σέιν Χιλ και Άντριου Γκέιζ για εργοδηγούς, απέκλεισε με σκορ 73-71 την Κροατία των Τόνι Κούκοτς και Ντίνο Ράτζα, στη δική τους τελευταία κοινή εμφάνιση στη «Χρβάτσκα» και μπήκε στην τετράδα. Μπορεί να μην πήρε μετάλλιο, αφού έχασε από τις ΗΠΑ στον ημιτελικό και τη Λιθουανία στο μικρό τελικό, ωστόσο επρόκειτο για τεράστια επιτυχία.
Ας σχολιαστεί, παρ’ όλα αυτά, το γεγονός ότι οι Ισπανοί έχασαν την τελευταία αγωνιστική των ομίλων στο τουρνουά μπάσκετ των Ολυμπιακών Αγώνων του 2012 από τη Βραζιλία, για να τερματίσουν στην τρίτη θέση και να μην παίξουν απέναντι στους Αργεντινούς στα προημιτελικά και τους Αμερικανούς στον ημιτελικό, αλλά με τους Γάλλους. Όταν η Ισπανία διαλέγει αντίπαλο είναι σκάνδαλο, όταν η Ελλάδα διαλέγει αντίπαλο είναι απλώς Τετάρτη. Άλλη μία ένδειξη πως η ηθικολογία περισσεύει.
Αυτό είναι το 13ο Ευρωμπάσκετ από τότε που η Λιθουανία, ως ανεξάρτητο κράτος, θα μπορούσε να έχει πάρει μέρος. Στο πρώτο, το 1993 στη Γερμανία, δεν πήγε καν, επειδή στο ματς με τη Λευκορωσία, στο Challenge Round της ίδιας χρονιάς, ο Σαρούνας Μαρτσουλιόνις είχε θυμώσει τόσο πολύ με τους συμπαίκτες του που σταμάτησε να σουτάρει και έδινε μόνο νωθρές πάσες. Στα άλλα 12 έχει παίξει και παίζει κανονικά. Από τα 11 που έγιναν, πριν από αυτό που βρίσκεται εν εξελίξει, η Λιθουανία έχει προκριθεί στην προημιτελική φάση της διοργάνωσης στα 9. Μόνο το 2001 και το 2009 δεν κατάφερε να περάσει στους προημιτελικούς. Στη δεύτερη περίπτωση έμεινε έξω από το δεύτερο προκριματικό γύρο της διοργάνωσης, συμμετέχοντας σε όμιλο. Στην πρώτη, έμεινε εκτός μέσω παιχνιδιού μπαράζ, με το σύστημα που ήθελε τη δεύτερη ομάδα από κάθε έναν από τους τέσσερις ομίλους να αντιμετωπίζει την τρίτη προκειμένου να βγουν οι τέσσερις που θα έκαναν παρέα στις ισάριθμες πρώτες των ομίλων. Τότε, στις 3 Σεπτεμβρίου 2001, η Λιθουανία είχε χάσει 94-76 από τη Λετονία στην Τουρκία. Ήταν, βεβαίως, ιδιάζουσα περίπτωση, μία ναυμαχία δύο χωρών της Βαλτικής, παρ’ όλα αυτά είναι μία κατάσταση που αξίζει να τονιστεί για την παράδοση, μια και το ματς με την Ελλάδα, το Σάββατο στις 21:30, για παρεμφερή φάση με εκείνη που είχε βρει τον μπελά της από τους Λετονούς, έγινε στην Τουρκία. Μπορεί να συνέβη σε διαφορετική πόλη, Άνκαρα τότε, Κωνσταντινούπολη τώρα, αλλά έγινε στην ίδια χώρα.
Υπάρχει αυτή η αίσθηση ότι, τη μέρα που ο Νίκος Γκάλης τιμάται για να μπει στο Hall of Fame του διεθνούς μπάσκετ, το κλίμα είναι υπέρ το δέον τοξικό για την εθνική ομάδα. Αν χωρίζαμε τις ομάδες σε επίπεδα, με τους Σέρβους σε μία ξεχωριστή κατηγορία, αφού μόνο δύναμη παίρνουν από τις απουσίες τους, η άνευ Γιάννη Εθνική θα ήταν σε δυναμικότητα κάτω από την Ισπανία, τη Λιθουανία, τη Σλοβενία και την Κροατία, ίσως και από τη Γαλλία, που έχει τον ίδιο προπονητή εδώ και 8 χρόνια, μαζί ενδεχομένως με τις Τουρκία, Γερμανία, Μαυροβούνιο, Ρωσία, Ιταλία και Λετονία. Από κάτω της θα ήταν η Φινλανδία, το Βέλγιο και η Μεγάλη Βρετανία, η Πολωνία, η Ουγγαρία, η Τσεχία, η Ρουμανία, η Ουκρανία, η Γεωργία, η Ισλανδία και το Ισραήλ. Πάει να πει ότι ήττα εκτός προγράμματος ήταν μόνο εκείνη με τη Φινλανδία, η οποία όμως έγινε διότι η ομάδα του Κώστα Μίσσα διάλεγε αντίπαλο. Αφού δεν της βγήκαν οι αντεπιθέσεις με τη Γαλλία και τη Σλοβενία, στις οποίες πραγματικά προσπάθησε για να γυρίσει τα παιχνίδια, έχασε από τους Φινλανδούς. Ο κόσμος, όμως, κόχλαζε μετά το ματς με τους Σλοβένους, αν και ήταν μόλις το δεύτερο που η Ελλάδα έχανε, σε μία διοργάνωση που διατυμπανίστηκε ότι κρατάει πολύ. Πράγματι, σε μία μεγάλη διοργάνωση, που γίνονται νοκ άουτ παιχνίδια από τη φάση των «16» και έπειτα, κάθε μέρα είναι διαφορετική από την προηγούμενη όχι μόνο εξ ορισμού αλλά και πρακτικά. Οπότε αν τα παιχνίδια δε συνδέονται μεταξύ τους, πρέπει να αποκαλέσουμε «επιπόλαιο» το γεγονός ότι συνδέονται τα ματς με Γαλλία και Σλοβενία, που πράγματι σχετίζονταν με το καλό πλασάρισμα, σε σχέση με εκείνο με τη Φινλανδία, που ήταν ξεκάθαρα καιροσκοπικό. Όσον αφορά στην ντροπή, η Εθνική έκανε την αντεπίθεσή της, μειώνοντας τη διαφορά στους 4 πόντους, από τους 18 που ήταν, και υπάρχει πάντα και εκείνο το ματς με την Αυστραλία στους Ολυμπιακούς του 1996. Αν μιλάμε, δε, για προσωπικότητες, ο Γιαννάκης, ο Φασούλας, ο Χριστοδούλου, ο Αλβέρτης, ο Οικονόμου, ο Σιγάλας ήταν σε εκείνη την ομάδα. Ουδείς άμεμπτος. Βεβαίως, οι Αυστραλοί ήταν πολύ πιο ποιοτική ομάδα από τους Φινλανδούς, σε αντιστοιχία, ωστόσο η απάθεια ήταν αξιοσημείωτη. Το γεγονός της αντεπίθεσης απέναντι στην οικοδέσποινα σε εκείνο το ματς παρέα του Μαρκάνεν έδειξε υψηλά αντανακλαστικά και η τεχνική ποινή που δέχθηκε ο Μίσσας, για να κάνει παρέα σε ένα αντιαθλητικό φάουλ, ήταν μία επιτυχημένη κίνηση τακτικής. Έδειξε οξύτητα και δεν προσέβαλε τον αντίπαλο που η Ελλάδα διάλεξε, με αποτέλεσμα να μην του δίνει έξτρα κίνητρο, το οποίο για κάποιον που ξέρει να το διαχειριστεί είναι απαραίτητο. Η Ελλάδα, άλλωστε, έχει ξαναχάσει από τη Φινλανδία σε Ευρωμπάσκετ, όχι… ψυχροπολεμικά, αλλά το 2013, όταν οι δύο ομάδες έπαιζαν για τη δεύτερη θέση του ομίλου τους, 86-77. Μια και μιλάμε για ντροπή. Αποδείχθηκε καταδικαστικό, αφού στο δεύτερο προκριματικό γύρο έχασε από τη Σλοβενία και την Κροατία στη δεύτερη παράταση και έμεινε εκτός οκτάδας.
Υπό αυτήν την έννοια, η Εθνική δεν τα έχει πάει άσχημα στη διοργάνωση. Μπορεί να χάσει από τους Λιθουανούς στους «16» και μάλιστα εύκολα, πρόκειται άλλωστε για την ομάδα φιναλίστ των δύο τελευταίων Ευρωμπάσκετ. Όμως για αυτό θα φταίνε οι ήττες από τη Γαλλία και τη Σλοβενία, από δύο, δηλαδή, θεωρητικά καλύτερες ομάδες από την ίδια, ομάδες που άνετα θα μπορούσε να χάσει οποιαδήποτε μέρα από αυτές. Παραδοσιακές δυνάμεις, που λένε, όπως η ίδια, που βρίσκονται σε καλύτερο φεγγάρι. Ο θρήνος και ο οδυρμός, μαζί με την ειρωνεία της σάχλας, είναι απολύτως μη αναγκαίες καταστάσεις. Από την εθνική Εφήβων της τριετίας 2008-10 παίζουν πέντε παίκτες σε αυτήν την Εθνική: Σλούκας, Μάντζαρης, Παππάς, Παπανικολάου, Μπόγρης. Πάει να πει ότι η μετάβαση ήταν ευτυχής. Συν τοις άλλοις, αποκλείεται να μη βρουν κάποια στιγμή τον τρόπο να ξεκλειδώσουν την τετράδα μίας μεγάλης διοργάνωσης, είτε αυτό γίνει από το Σάββατο έως και την Τετάρτη είτε το 2019, αλλά και αργότερα. Το μόνο που χρειάζεται είναι μια κάποια ψυχραιμία και όχι ανεξέλεγκτος οχετός, ακόμα και από δημοσιογράφους υψηλού επιπέδου, που έχουν οσμιστεί τι μπορεί στις διοργανώσεις. Δεν είναι καν ελληνικό αυτό το έθιμο. Γκρίνια πάντα υπήρχε, αλλά δεν είχε ποτέ αυτήν την αίσθηση της πνευματικής σήψης, αν και δεν ήταν ποτέ μακριά. Ωστόσο, υπήρχε μπόλικη ψυχραιμία από την άλλη πλευρά, που συνιστούσε υπομονή και ανοχή. Δεν ήταν ποτέ η πλειοψηφία -διότι, αλλιώς, θα ζούσαμε σε προηγμένη κοινωνία- αλλά υπήρχε. Οπότε, αυτό θα φανεί αύριο βεβαίως αλλά, δε θα συνιστά απόδειξη. Η ηθική δεν δικαιώνεται μέσω των καταστάσεων που συμβαίνουν, αλλά από την αντίστασή της στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα, ιδιαίτερα αν, όπως σαφώς συμβαίνει στην περίπτωση της εθνικής ομάδας, είναι εκχυδαϊστική.
